DE   geschiedenis

 

Onderstaand stukje is overgenomen uit JAWA Evergreen. Vertaling; Jelle van der Veen.

Voor veel bekende merken in die tijd (50 er jaren) was Jawa een inspiratiebron, zoniet een model om te kopieeren. Al snel begonnen koplampen van een gelijkvormig model, geintegreerd met de voorvork, op modellen van andere merken te verschijnen. Adler startte de produktie van motorblokken met hetzelfde systeem van luchtaanzuiging in het karter, inplaats van in de cilinder. Het Jawa systeem werd in de BRD niet beschermd middels een patent. Ook een van de Derbi modellen zag er uit of iemand bij Jawa het had getekend op karbon papier, sinds in Franco's naoorlogse Spanje, Tsjecho-Slowaakse vindingen niet meer werden beschermd. In de Condor fabrieken gebeurde er al precies hetzelfde en zelfs bij Villiers verschenen motorblokken met de bekende Jawa vormgeving. In het hoofdstuk handelen met de Springers, moet nog worden vermeld, welke grote basis deze modellen waren voor de konstruktie van 3-wiel Rickshaws, beide transport en passagiersvoertuigen, erg populair in de Aziatische landen. De konstruktie werd uitgevoerd zowel in de landen waar ze werden gebruikt als in Tsjecho-Slowakije, waar Velodruzstoo Solnice vlakbij Rijchnov nad Kneznou, later Velorex, was gespecialiseerd in hun produktie. Een ander 3-wiel variant, genaamd Velorex Oskar 250, verscheen in 1951. Het was een kleine 3-wieler, bestaand uit een buizenframe, bekleed met kanvas. De Velorex was 2 deurs, met 2 vrij gemonteerde 19 inch voorwielen, onafhankelijke ophanging door veren met friktie en teleskopische dempers. De besturing was van het tandrad type. In de Velorex, met opvouwbaar dak, was ruimte voor 2 personen. Achter had het een centrale vork met 1 wiel, aangedreven door een 250 cc Jawa motorblok. Later werden er ook 350 cc motor­blokken gebruikt voor de aandrijving van de voertuigen. De eerste Velorex modellen hadden een max. snelheid van 80 km/u. Ook waren er modellen voor invalide personen, met handbediening en een gereduceerde snelheid tot 30 km/u. De produktie van de Velorex ging door tot in de 60er jaren, toen dit model werd vervangen door een 4-wieler model, ook aangedreven door Jawa motoren. De produktie werd definitief gestaakt  aan het eind van de 70er jaren.  

 

E-mail to:  jelle@jawa.nl

Naaststaande foto is niet duidelijk. Is gescand van een miniskuul klein plaatje en dus sterk vergroot weergegeven.
De bekleding van deze Velorex is van aluminium plaat
 

HISTORIE VAN DE VELOREX-DRIEWIELER 

...EEN KARRETJE VOOR DE GEWONE MAN EN TSJECHO-SLOWAKIJE. 

    Wellicht heeft U nog nooit gehoord van de gebroeders Frantisek en Mojmira Stráns uit Ceské Trebovécásti Pernik.... 

In 1943 knutselden de broers hun eerste karretje in elkaar; de met een Manet 9Occ motor aangedreven driewieler had fietswielen en een heel dunne overkapping van Durapal. Het was oorlog in Europa en velen experimenteerden zelf om eigen vervoer te maken. Er bleek heel veel belangstelling voor het product van de broers Stráns en het zoeken naar verbeteringen hield maar niet op. Allerlei motoren werden geprobeerd en een goede oplossing voor de overkapping, bleef een groot probleem. Een goedkope oplossing  bleek achteraf echter gewoon linnen. Na de oorlog werkten de mannen door aan het project en al na enkele jaren ontstond een vorm van serieproductie. Een winkeltje en werkplaats werd gehuurd. Er kwam een versie met een Cz l5Occ motor, een drietal karretjes met een 300 cc PAL motor werden gemaakt en een reeks van 6 stuks met een JAWA 250 cc motor. Op de as prijkte de eigen merknaam "Oskar". De bestuurder en de persoon ernaast, hadden een dak boven het hoofd, kinderen of anderen achterin-, zaten onder de blote hemel.
In juli 1950 hebben de broers deelgenomen aan een wedstrijd van kleine auto's in hun land Tsjecho-Slowakije. Frantisek reed in de Oskar Jawa 250 en Mojmira reed de Oskar DKW 350. Totaal namen 29 zelfgemaakte voertuigen deel. Mojmira behaalde toen zelfs een topsnelheid van 85 km, hetgeen hen deed besluiten om dat karretje in serie te gaan maken. Zij verhuisden naar Solnice en begonnen met 6 werknemers en maakten de Oskar 54 met Jawa motor 250 cc.
In 1952 werd de voorkant van de carrosserie verandert van hoog naar laag. (Kunt U zich voorstellen hoe de hobbyisten reageren wanneer ze een karretje met en hoge voorkant zien?)
In 1954 verongelukte Frantisek tijdens een proefrit.
Een jaar later wordt besloten de wielen kleiner te maken 16 inch i.p.v. 19 inch, maakte veel verschil voor wat betreft de wegligging.  

Om politieke redenen (hij wilde geen lid worden van de communistische partij) verliet Mojmira in 1954 zijn eigen bedrijf. Het bedrijf ging toch door en groeide. Met behulp van een dynamostarter werd het na 1956 gemakkelijker voor invaliden met de Oskar 54 om te gaan. Een nieuwe versie komt op de markt en krijgt de naam Velorex Oskar 16 en later Velorex 16/250 mee.
Invaliden kregen vanaf dat moment voorrang bij de bestelling van een Velorex; er ontstonden zelfs wachtlijsten. In 1963 kwam een driewieler met een Cz 175cc motor en een Jawa 350cc op de mark. Beiden met standaard een dynamostarter.
In 1971 werd de productie van driewielers gestopt, waarna in 1972 de vierwieler Velorex 435D in productie werd genomen. Een lang leven was dat product niet beschoren; na 1380 exemplaren hield het op. De allerlaatste gemaakte Velorex 435D had een karosserie van Iaminaat, leek een beetje op de Fiat 500 en was uitgerust met een 350cc Jawa motor.
De opkomst van de Oost-Duitse TRABANT vaagde de Tsjechische Velorex van de markt.
Jammer, maar  de wellicht honderden bewaard gebleven Velorex-karretjes worden door hun eigenaren nog steeds vertroeteld, gepoetst en getracht om zoveel mogelijk in oorspronkelijke staat te krijgen. Min of meer regelmatig komen de Europese Velorex bezitters bijeen.

Jammer voor de broer Mojmira Strans dat  Frantisek Strans dit alles niet meer heeft kunnen meebeleven...

Door R. Post uit Rotterdam.
TERUG NAAR INDEX